Nam Đại Dương là đại dương trẻ nhất, chỉ xuất hiện cách đây khoảng 30 triệu năm. (Ảnh: Cruickshanks/CC BY-SA 3.0/Wikipedia)
Nam Đại Dương, đại dương thứ 5 trên Trái Đất, ẩn chứa nhiều điều kỳ diệu mà có thể bạn chưa từng biết đến. Hành trình của đại dương này từ “vô danh” đến “danh phận” chính thức trên bản đồ thế giới vào năm 2021 là minh chứng cho những giá trị độc đáo và tầm quan trọng của nó.
Nằm ở phía Nam vĩ tuyến 60° Nam, Nam Đại Dương bao quanh lục địa Nam Cực, ngăn cách nó với các châu lục khác như châu Phi, châu Đại Dương và châu Nam Mỹ. Vị trí đặc biệt này tạo nên những điều kiện khí hậu và môi trường sống độc đáo của đại dương này.
Khác với các đại dương khác được hình thành từ hàng trăm triệu năm trước, Nam Đại Dương là đại dương trẻ nhất, chỉ xuất hiện cách đây khoảng 30 triệu năm. Sự hình thành của đại dương này gắn liền với quá trình tách rời của Nam Mỹ và Nam Cực, tạo nên một hệ sinh thái hoàn toàn mới mẻ và độc đáo.
Độ sâu trung bình của Nam Đại Dương dao động khoảng 3.200m, tuy nhiên có một số khu vực đặc biệt có độ sâu lên đến 4.000m – 4.800m. Điểm sâu nhất được ghi nhận là rãnh South Sandwich với độ sâu hơn 7.000m, ẩn chứa nhiều bí ẩn về địa chất và sinh vật biển.
Nước biển Nam Đại Dương có nhiệt độ tương đối thấp, dao động từ -2°C đến 10°C. Điều kiện khí hậu ở đây cũng thay đổi theo mùa, với mùa đông dài và khắc nghiệt kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10, khiến nhiệt độ nước trung bình thường xuống dưới 0°C.
-
- Nam Đại Dương theo mô tả trong dự thảo ấn bản thứ tư tài liệu Giới hạn của biển và đại dương của Tổ chức Thủy văn Quốc tế (2002). (Ảnh: Connormah/CC BY-SA 3.0/Wikipedia)
1. Hành trình từ “vô danh” đến “danh phận”
Trước khi được công nhận là đại dương riêng biệt, Nam Đại Dương từng là một phần của Thái Bình Dương. Trải qua nhiều cuộc tranh luận khoa học về ranh giới và đặc điểm, đại dương này mới chính thức được công nhận vào tháng 6 năm 2021, thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế.
2. “Đứa em” nhỏ bé nhưng không tầm thường
Nam Đại Dương là đại dương nhỏ thứ 2 trên Trái Đất, chỉ lớn hơn Bắc Băng Dương. Tuy diện tích khiêm tốn, đại dương này lại sở hữu hệ sinh thái độc đáo và đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa khí hậu toàn cầu.
3. Ranh giới được xác định bởi dòng chảy, không phải lục địa
Khác với các đại dương khác được phân chia bởi lục địa, Nam Đại Dương được xác định bởi dòng hải lưu Nam Cực (ACC) chảy từ Tây sang Đông. Dòng chảy này mang theo nguồn nước lạnh và ít mặn hơn so với các đại dương lân cận, tạo nên ranh giới tự nhiên độc đáo cho Nam Đại Dương.
4. ‘Thiên đường’ của các loài sinh vật đặc biệt
Nam Đại Dương là nơi sinh sống của nhiều loài động vật quý hiếm và độc đáo mà bạn không thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác trên thế giới.
- Chim cánh cụt hoàng đế và chim hải âu: Biểu tượng của Nam Cực, chim cánh cụt hoàng đế với bộ lông đen trắng đặc trưng và chim hải âu với sải cánh rộng lớn là những cư dân quen thuộc của đại dương này.
- Cá voi xanh: Loài động vật có vú lớn nhất hành tinh, cá voi xanh với tiếng kêu vang dội đại dương là minh chứng cho sự đa dạng sinh học của Nam Đại Dương.
- Hải cẩu: Với nhiều loài khác nhau, từ hải cẩu Weddell nhỏ bé đến hải cẩu voi khổng lồ nặng tới 4 tấn, hải cẩu thích nghi hoàn hảo với môi trường sống khắc nghiệt của Nam Cực. Một số loài săn mồi dưới nước và sinh sản trên cạn hoặc trên băng, tạo nên sự đa dạng trong hành vi và lối sống.
Mỗi mùa xuân có hơn 100 triệu con chim từ các loài chim cánh cụt, chim hải âu, chim mòng biển,… đổ về các bờ đá của Nam Cực để sinh sản, tạo nên một khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ và đầy sức sống.
Hệ sinh thái đa dạng này đóng góp quan trọng vào sự phong phú của sinh học biển.
5. Nạn nhân của biến đổi khí hậu và khai thác quá mức
Nam Đại Dương đang phải đối mặt với những thách thức to lớn do biến đổi khí hậu và khai thác quá mức. Sự nóng lên toàn cầu khiến cho nhiệt độ nước biển tăng cao, ảnh hưởng đến môi trường sống của các sinh vật. Hoạt động đánh bắt cá bừa bãi cũng đe dọa sự cân bằng sinh thái trong khu vực.
(Tổng hợp)
NTD Việt Nam