Người xưa có câu: “Cử đầu tam xích hữu thần minh” nghĩa là “Trên đầu ba thước có thần linh”, nửa câu sau lại càng có ý nghĩa thâm sâu hơn mà ít người biết đến.
Khi nói đến câu: “Trên đầu ba thước có thần linh”, thì mọi người đều cảm thấy rất quen thuộc, câu nói có ý nghĩa khuyên người ta đừng làm việc xấu bởi vì người đang làm, trời đang nhìn. Nhưng nhiều người không biết rằng thực ra còn có nửa câu sau, cũng có ý nghĩa không kém, đó là: “Bất uý nhân tri uý kỷ tri”, nghĩa là “Không sợ người biết chỉ sợ bản thân ta biết” thực sự ẩn chứa trí tuệ rất sâu sắc.
Câu nói: “Không sợ người biết chỉ sợ bản thân ta biết” xuất phát từ một bài thơ cổ và đi kèm một điển cố.
Câu chuyện “Diệp Tồn Nhân từ chối quà tặng”
Vào năm Khang Hy thứ bốn mươi chín (1710), có một người tên là Diệp Tồn Nhân, quê ở Giang Hạ (nay là Vũ Xương), ông đã làm quan hơn 30 năm và là một vị quan thanh liêm chính trực.
Khi ông từ quan, các quan chức cấp dưới của ông đã cử một chiếc thuyền đến tiễn ông, nhưng chiếc thuyền mãi vẫn không tới. Mãi đến nửa đêm, mới thấy một chiếc thuyền nhỏ từ từ đi tới. Thì ra là các quan đã chuẩn bị một món quà để tặng ông, nhưng vì để tránh ánh mắt mọi người nên đặc biệt đợi đến đêm mới tặng.
Tình cảm chia tay khó lòng từ chối nhưng quà tiễn cũng không thể nhận. Thấy vậy, Diệp Tồn nhân đã viết một “Bài thơ từ chối” và trả lại món quà:
“Nguyệt bạch phong thanh dạ bán thì
Biển chu tương tống cố trì trì
Cảm quân tình trùng hoàn quân tặng
Bất uý nhân tri uý kỷ tri.”
Tạm dịch nghĩa:
“Trăng thanh, gió mát lúc nửa đêm
Thuyền nhỏ tiễn đưa cố đến chậm
Mang theo tình nặng và quà biếu
Không sợ người biết, sợ mình biết.”
Câu nói: “Không sợ người biết chỉ sợ bản thân ta biết” mang nhiều ý nghĩa nhân sinh, Diệp Tồn Nhân đã dùng một bài thơ để chỉ ra rằng một người phải có lương tâm, một chiếc thuyền cô quạnh trên sông, trong đêm trăng tĩnh lặng, có thể tránh được tai mắt của mọi người, che giấu những điều xấu xa, nhưng lại không thể che giấu lương tâm của chính mình.
Bài thơ đã thể hiện được phẩm hạnh cao đẹp của Diệp Tồn Nhân, đồng thời cũng thể hiện thái độ và cách đối nhân xử thế của các vị quan thanh liêm trong thời cổ đại. Ông không nói thẳng trước mặt một cách nghiêm khắc mà khéo léo dùng một bài thơ để khuyên mọi người, phải giữ được tấm lòng trong sạch dù ở bất cứ nơi đâu. Sự chính trực và lương thiện của ông đã làm cho người tặng không bị mất mặt và cũng không cưỡng ép nhận quà nữa.
Câu chuyện “Dương Chấn từ chối vàng”
Tương tự như câu chuyện “Diệp Tồn Nhân từ chối quà tặng”, cũng có câu chuyện nổi tiếng là “Dương Chấn từ chối vàng”.
Dương Chấn triều Đông Hán, là một người gốc huyện Hoa Âm, quận Hoằng Nông. Ông là một vị quan vô cùng thanh bạch, mà còn thường tìm người tài có đức độ cho đất nước, để phục vụ cho nước nhà. Lúc còn trẻ ông rất ham học, vậy nên được người đời bấy giờ tôn là “ Quan tây Khổng Tử’.
Sau đó, đại tướng quân Đặng Chất nghe nói về tài năng của ông và hết sức tiến cử ông làm tú tài, trong những năm đầu của triều Đông Hán ông giữ chức Thứ sử, Thái thú.
Khi Dương Chấn đang đảm nhiệm chức Đông lai Thái Thú, có một lần ông đã đi qua Xương Ấp và gặp Vương Mật, quan huyện của Xương ấp, vốn là học trò của ông. Để bày tỏ lòng biết ơn đối với Dương Chấn, người đã tiến cử mình năm xưa, Vương Mật đã đợi đến đêm rồi mang vàng đến tặng cho Dương Chấn.
Dương Chấn nhìn thấy ông đưa vàng đến, liền nói với Vương Mật: “Tôi rất hiểu ông nên mới tiến cử ông làm quan, ông làm thế này là không hiểu tôi rồi, lại còn tặng vàng cho tôi sao?”.
Vương Mật nói: “Không sao đâu, đây chỉ là chút lòng thành của tôi, tuyệt đối không có ai biết đâu”.
Dương Chấn liền nói: “Sao lại không có ai biết chứ? Trời biết, đất biết, anh biết, tôi cũng biết mà”.
Khi Vương Mật nghe xong, cảm thấy rất xấu hổ, liền mang vàng đi. Vì Dương Chấn vô cùng liêm khiết, tấm gương này cũng truyền lại cho con cháu đời sau của ông. Con cháu ông là Tôn Tử Tứ, Tăng Tôn Bưu đều làm đến ba chức quan lớn của triều đình, đều là rường cột của đất nước.
Trong văn hóa truyền thống, mọi người đều nhấn mạnh “thận độc”, phải thận trọng ngay cả khi ở một mình, họ vẫn phải sống với lương tâm của mình và tuân theo các quy chuẩn đạo đức mà ông trời ban cho con người, bởi vì luôn có chư Thần Phật đang dõi theo những việc chúng ta làm.
Câu nói “Trên đầu ba thước có thần linh” ẩn chứa trí tuệ thâm sâu của cổ nhân, là lời nhắc nhở con người phải biết kính sợ Thần linh, làm gì cũng phải biết tiết chế bản thân mình, thì mới có một cuộc sống yên bình và thịnh vượng.
Có câu “Không làm điều xấu, không sợ ma gọi cửa.” Một khi làm điều xấu, bạn sẽ sống trong sợ hãi mỗi ngày, sự áp lực về tinh thần sẽ khiến bạn cảm thấy mệt mỏi và đau khổ.
Có thể nhiều người cho rằng gian lận, nói dối là chuyện đơn giản, nhưng trong cuộc sống mọi người đã phát hiện ra rằng, sau khi nói dối, nhiều người phải dùng hết lời nói dối này đến lời nói dối khác để che đậy sự dối trá ban đầu. Mặc dù có thể che dấu được mọi người nhưng sẽ sống mãi với cảm giác ân hận trong lương tâm mình.
Trong Tăng Quảng Hiền Văn viết: “Bạn không được xúc phạm tới trời đất và bạn phải để lại tấm gương tốt cho con cháu bằng lời nói và việc làm của mình.” Một người sống ngay thẳng và chính trực là một chuyến đi đáng giá trong cuộc đời này.
Có câu nói rằng: “Thiện hữu thiện báo, ác hữu ác báo”, đừng nghĩ rằng có thể làm việc xấu mãi mà không bị phát hiện, có thể sự trừng phạt đến muộn mà thôi.
Câu tục ngữ: “Trên đầu ba thước có thần linh, Không sợ người biết chỉ sợ bản thân ta biết” chính là của cải quý báu mà tổ tiên để lại cho muôn đời sau, khuyên dạy con người nên sống theo các chuẩn mực làm người. Những người sống trong tâm có đạo như vậy sẽ vượt qua được nghịch cảnh để bước tới một tương lai tốt đẹp hơn.
Thùy Dung biên tập
Nguồn: aboluowang (Phương Tầm)
Vạn Điều Hay