Hiện nay, mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái đã trở nên vô cùng phức tạp, ngoài sự hiếu kính thì rất nhiều người con mang tâm oán hận bậc sinh thành. Vì đâu nên nỗi như thế? Nó đến từ rất nhiều nguyên nhân khác nhau, khiến khoảng cách giữa cha mẹ và các con ngày càng nới rộng. Hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau quay về văn hoá truyền thống, tìm hiểu xem cổ nhân hành xử như thế nào trong việc hiếu kính với cha mẹ khi không được yêu thương nhé.
1. Ơn mẹ may áo
Vào thời Xuân Thu, Khổng Tử có một người học trò tên là Mẫn Tổn (tự Tử Khiên). Khi Mẫn Tử Khiên còn nhỏ, thân mẫu đã qua đời, thân phụ cưới người vợ kế tên là Lý Thị, bà sinh thêm cho cha cậu hai người con trai. Vào mùa đông giá lạnh, Lý Thị may áo bông cho hai con thân sinh giữ ấm, nhưng với con chồng bà lại lấy hoa lau để may y phục. Mọi người đều biết áo bông thì rất ấm, nhưng áo hoa lau thì không.
Một ngày nọ, phụ thân Tử Khiên đi làm ăn từ phương xa trở về. Vì muốn thăm họ hàng và bằng hữu; ông bảo Tử Khiên đánh xe ngựa đưa ông đi. Bên ngoài trời lạnh cóng, gió bắc thét từng cơn, tuyết rơi dày đặc; cơ thể Tử Khiên như đóng băng, run lẩy bẩy trong chiếc áo hoa lau. Tay cậu buốt cứng nên không thể nắm được dây thừng, sợi dây rơi xuống đất. Người cha thấy thế, liền nghĩ cậu biếng nhác không chịu làm việc nên đã dùng roi để răn dạy con.
Nhưng khi cây roi vừa quật vào người Tử Khiên, những bông hoa lau liền bay ra từ bộ quần áo rách rưới, để lộ những đường may sơ sài. Người cha nhìn thấy mới biết mình đã trách oan con và cũng nhận ra vợ kế đã đối xử với Tử Khiên không tốt, ông tức giận đến mức muốn từ bỏ người vợ này. Về đến nhà, ông đuổi Lý Thị đi, nhưng Mẫn Tử Khiên đã quỳ xuống và khóc xin cho mẹ: “Thưa phụ thân, bên ngoài gió tuyết rất lạnh, xin Người đừng đuổi kế mẫu đi. Nếu kế mẫu ở đây thì chỉ một mình con chịu lạnh, nhưng kế mẫu đi rồi thì chẳng những con mà cả hai hiền đệ cũng phải chịu cái lạnh rét mướt”.
Lý Thị nghe Tử Khiên nói vậy thì tự lấy làm hổ thẹn, chỉ vì sự ích kỉ mà bà đã đối xử không tốt với con riêng của chồng. Nhưng kể cả lúc bị bạc đãi, Tử Khiên vẫn giữ được tấm lòng hiếu thảo trung trinh với người kế mẫu không sinh ra mình. Sự hiếu kính và cao thượng đó đã đánh thức lương tâm của Lý Thị. Từ đó, bà yêu thương cậu không khác gì con ruột.
Cuộc sống hiện đại hôm nay, rất dễ bắt gặp tình huống khi bị người khác đối xử tệ bạc thì chúng ta cũng dùng sự tệ bạc mà đối đãi trở lại. Nhưng hãy nhìn tấm gương của Mẫn Tử Khiên để thấy đạo Hiếu của cổ nhân cao thượng đến thế nào. Tử Khiên tuy khi ấy còn nhỏ tuổi nhưng đã biết nghĩ cho người khác, cậu hy sinh bản thân vì sự ấm êm của gia đình và vì không muốn hai em phải chịu khổ. Tấm lòng chân thành và tử tế của cậu đã khiến một người xấu như Lý Thị phải cảm động và hổ thẹn với lương tâm.
Trong “Đệ Tử Quy” có giảng:
Cha mẹ thương, hiếu đâu khó
Cha mẹ ghét, hiếu mới tốt
Nghĩa là, khi cha mẹ dành sự yêu thương cho con cái thì sự hiếu kính là đương nhiên và quá dễ dàng. Nhưng khi bị cha mẹ ghét bỏ, con cái vẫn một lòng giữ trọn đạo làm con, hiếu thảo với cha mẹ thì đó mới làm một con người đạo đức cao phi thường và đạt đến cảnh giới cao nhất của chữ Hiếu.
2. Tấm lòng hiếu hạnh cảm động lòng Trời của Ngu Thuấn
Chúng ta hãy kể một câu chuyện khác về vua Thuấn. Thuấn là người giàu đức hạnh, phẩm chất cao thượng. Vì thế vua Nghiêu đã gả cả hai người con gái của mình là Nga Hoàng và Nữ Anh cho ông, nhà vua còn dự tính sẽ truyền ngôi lại cho Thuấn. Thuấn mồ côi mẹ từ nhỏ, phụ thân của ông là Cổ Tẩu cưới vợ sau, bà có một người con trai riêng tên là Tượng.
Cổ Tẩu là người không biết phân biệt trắng đen phải quấy, ngoan cố không chịu nghe lẽ phải. Kế mẫu của Thuấn là một người điêu ngoa, không thành khẩn, chỉ thích dối gạt, thường ưa nói dối, gây chuyện thị phi. Còn Tượng là người rất cao ngạo và ác độc, dù không có mối liên hệ tình thân gì nhưng Thuấn vẫn xem Tượng như bào đệ, nhưng Tượng đối xử với Thuấn vô cùng bất hảo. Trong gia đình, Thuấn không nhận được tình yêu thương, suốt ngày họ cùng nhau lập mưu giết Thuấn độc chiếm của cải.
Một hôm, cha mẹ bày kế sai Thuấn đi sửa kho lương. Thấy Thuấn trèo lên mái nhà, Tượng liền đến đem thang giấu đi hòng không cho Thuấn có đường trở xuống. Không chỉ có vậy, hắn còn châm đuốc đốt kho lương để thiêu chết Thuấn. Thuấn ở trên mái nhà thấy lửa bốc cháy ngùn ngụt nên cầm hai cái nón nan, dang tay bay xuống như chim và đáp đất bình an vô sự. Thuấn chạy về nhà gõ cửa, làm cho người cha, mẹ kế và Tượng đứng nhìn chết trân, họ ngạc nhiên: “Không phải nó đã bị lửa thiêu rồi sao? Đây có phải hồn nó về không?”. Thuấn trả lời: “Con không phải là ma đâu, cả nhà đừng sợ”. Thế rồi họ đành phải mở của cho Thuấn vào nhà.
Cả ba người thấy kế hoạch mưu sát bất thành thì bèn sai Thuấn đi sửa giếng. Sau khi Thuấn xuống giếng, Tượng và người cha ở trên lấy đá tảng lấp miệng giếng lại để chôn sống Thuấn. Không ai ngờ rằng, Thuấn có mang theo một cái búa, ông đã đào một cái ngách ở bên cạnh để thoát ra ngoài và trở về nhà.
Lúc này, Tượng cứ đinh ninh rằng Thuấn đã chết nên hoan hỉ chạy đến nhà Thuấn để cuớp hai vị nương tử. Vừa vào nhà, nhìn thấy Thuấn vẫn ung dung ngồi trên ghế khiến Tượng giật mình sửng sốt. Thuấn lúc này chẳng hề có chút giận hờn, chẳng có chút gì sân hận, Thuấn vẫn thế. Với vẻ mặt ôn tồn thấy em trai đến, Thuấn còn rất nồng hậu đón tiếp Tượng và hỏi: “Đệ tìm huynh có việc gì không?”. Tượng rất lúng túng, tiến thoái lưỡng nan, nhưng vẫn thảo mai nói: “Đệ cảm thấy buồn và bứt rứt, vì nghĩ đến chuyện đã xảy ra đối với huynh, cứ nghĩ không còn được gặp huynh nữa”.
Thuấn dẫu biết rõ lòng dạ của Tượng, nhưng ông không một lời oán trách mà còn giao việc lớn cho Tượng: “Ta có rất nhiều bách tính cần người chiếu cố, đệ đệ hãy giúp ta”. Sau đó ông đưa Tượng trấn giữ Hữu Bí quốc, đảm nhiệm công việc như một tiểu quốc quân.
Đa số mọi người đều cho rằng tiểu đệ của ông rất bất hảo, Thuấn không sợ Tượng sẽ hại dân chúng ở đó sao? Kì thực, Ngu Thuấn là người rất trí tuệ, ông đã phái các đại trung thần tài giỏi đến giám sát khiến tiểu đệ không đụng đến ngân khố, cũng không cai quản được quân đội. Vì vậy, Tượng không thể làm làm hại ai mà vẫn có chức tước để ổn định đời sống.
Dù bị cả gia đình ghét bỏ, người thân nhiều lần đẩy ông vào thế hung hiểm. Nhưng Thuấn vẫn một lòng hiếu kính cha mẹ, phụng dưỡng chăm sóc. Với tiểu đệ thì ân cần giúp đỡ, đối xử bội phần cung kính. Hằng ngày Thuấn đều siêng năng cần mẫn làm việc, không dám biếng lười, không hề có chút sai trái trong đạo làm con và tình cảm huynh đệ, khắp nơi đều nghe danh về lòng hiếu hạnh của Thuấn. Tấm lòng cao cả ấy đã khiến cả phụ mẫu lẫn Tượng đệ đều phải ăn năn hối lỗi, cải tà quy chính. Từ đó, trong gia đình mới êm ấm, hoà thuận.
Mạnh Tử cho rằng, dù bị cha ruột bạc đãi nhưng Thuấn không hề oán hận cha, thiên hạ nhất định lấy vua làm gương soi chiếu. Trong văn hoá truyền thống Trung Hoa có câu: “Nhất gia nhân, nhất quốc hưng, nhân nhất gia nhượng, nhất quốc hưng nhượng” – nghĩa là: Một nhà có lòng nhân thì cả nước hưng khởi làm điều nhân. Một nhà có lòng khiêm nhượng thì cả nước hưng khởi điều khiêm nhượng.
Theo tuyên giảng của Phật gia, con người sống với nhau ở thế gian đều có quan hệ nhân duyên. Con người không thể chọn cha mẹ, cũng không thể chọn anh chị em, kiếp này gia đình chung sống với nhau thì đều đã an bài sẵn theo duyên nợ. Trong văn hoá truyền thống, dù có được cha mẹ yêu thương hay không thì đều phải báo đáp công ơn sinh thành, cha mẹ nếu có ghét bỏ thì vẫn làm tròn đạo hiếu. Đó mới là con người đức hạnh, nội tâm thuần tịnh, chân chính vì người khác và làm tốt trách nhiệm của mình.
Văn hoá truyền thống còn có câu: “Tu kỉ dĩ an nhân” – ý nghĩa “tu thân để mang lại bình an cho người khác”. Từ tấm gương hiếu hạnh của Mẫn Tử Khiên và Ngu Thuấn, ta có thể đúc kết được rằng: không chỉ là trong phạm vi quan hệ với cha mẹ và gia đình chúng ta phải trọn đạo. Ngay cả với người ngoài xã hội, họ có đối xử với ta như thế nào thì ta vẫn hướng nội xét lỗi bản thân, làm việc của mình tốt hơn nữa, lấy Thiện đãi người, lòng tốt cho đi không hề phàn nàn – không hề hối tiếc. Chỉ khi ta sống đúng đạo lý và chân chính vì người khác thì mới có thể làm người khác nhận ra sai lầm, và chạm vào trái tim của họ.
Viên Minh biên dịch và biên tập
Nguồn: Epochtimes
Xem thêm
Vạn Điều Hay