Đốt đền ma, người phàm bị kiện

Tử Văn đốt bỏ ngôi đền ma xong trở về nhà, chàng thấy trong mình khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng sốt rét. Trong khi sốt, chàng thấy một người khôi ngô oai vệ, đầu đội mũ trụ đi đến, người này nói năng, quần áo, rất giống như người phương Bắc, tự xưng là cư sĩ, đến đòi chàng làm trả lại tòa đền như cũ…

Cha ông ta thường có câu cổ huấn rằng: “Những lời nói bậc Thánh hiền, quỷ ma kính sợ, Thần tiên nể vì!”. Tuy nhiên, là một người phàm trần, nếu như vẫn giữ được phẩm đức ngay chính, dũng cảm duy hộ chính nghĩa, vạch trần tà ác thì cũng sẽ khiến quỷ ma khiếp sợ, Thần linh chiếu cố, ban ân. Câu chuyện dưới đây trích từ tác phẩm: “Truyền kỳ mạn lục” của Nguyễn Dữ kể về một kẻ sỹ đất Việt thời xưa dám cả gan đốt đền thờ ma, bị kiện xuống tận phủ Diêm Vương, sau lại được phong chức Phán quan ở cõi Âm tào.

Chuyện kể rằng, tại huyện Yên Dũng đất Lạng Giang xưa (nay là huyện Yên Dũng – tỉnh Bắc Giang) có một kẻ sỹ tên là Ngô Tử Văn – tên thường gọi là Soạn. Chàng tính vốn khảng khái ngay thật, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, dân chúng khắp vùng người ta vẫn khen Tử Văn là một người chính trực.

Lại nói khi ấy ở trong làng có một tòa đền, trước đây vẫn linh ứng lắm. Cuối đời họ Hồ, quân Ngô sang lấn cướp, vùng ấy thành một nơi chiến trường. Bộ tướng của Mộc Thạnh có viên Bách hộ họ Thôi, tử trận ở gần đền, từ đấy linh hồn của y làm yêu làm quái ở trong đền, dân gian có người đến khuynh gia bại sản vì phải lễ lạt, khói nhang cúng tiến.

Chứng kiến sự tình ấy, Tử Văn rất là tức giận, một hôm tắm gội chay sạch, khấn Trời rồi châm lửa đốt đền. Mọi người đều lắc đầu lè lưỡi, họ lo sợ thay cho hành động này của Tử Văn, nhưng chàng vung tay coi như vô sự.

Đốt đền ma, người phàm bị kiện

Lại nói, Tử Văn đốt bỏ ngôi đền ma xong, về nhà chàng thấy trong mình khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng sốt rét. Trong khi sốt, chàng thấy một người khôi ngô oai vệ, đầu đội mũ trụ đi đến, nói năng, quần áo, rất giống như người Tàu, tự xưng là cư sĩ, đến đòi chàng làm trả lại tòa đền như cũ, và nói:

– Nhà ngươi đã theo nghiệp nhà Nho, đọc sách vở của Thánh hiền, há lại không biết cái đức của quỷ thần ra sao, cớ gì lại dám lăng miệt, hủy tượng đốt đền, khiến cho hương lửa không có chỗ tựa nương, oai linh không có nơi hiển hiện, vậy bảo làm sao bây giờ? Biết điều thì dựng trả tòa đền như cũ. Nếu không thì sẽ khó lòng tránh khỏi tai vạ.

Tử Văn mặc kệ, vẫn cứ ngồi ngất ngưởng tự nhiên, người kia tức giận nói:

– Từ đây tới phủ Phong Đô cũng không xa xôi gì, ta tuy hèn, há lại không đem nổi nhà người đến đấy. Không nghe lời ta thì rồi sẽ biết.

Nói rồi phất áo đi.

Chiều tối, lại có một ông già, áo vải mũ đen, phong độ tường hòa nhàn nhã, thủng thỉnh đi vào đến trước thềm, vái chào Tử Văn mà rằng:

– Tôi là vị Thổ thần ở đây, nghe thấy việc làm rất thú vị của nhà thầy, vậy xin đến để tỏ lời mừng.

Tử Văn kinh ngạc nói:

– Thế người đội mũ trụ vừa mới đến đây ban nãy, chẳng phải là Thổ địa đấy ư? Sao mà nhiều Thần quá thế vậy?

Ông già nói:

– Ồ, đấy là viên tướng bại trận của Bắc triều, cái hồn bơ vơ ở Nam quốc, y tới tranh chiếm miếu đền của tôi, giả mạo tên họ của tôi, quen dùng chước dối lừa, thích làm trò thảm ngược, Thượng Đế bị nó bưng bít, hạ dân bị nó quấy rầy, phàm những việc hưng yêu tác quái đều tự nó cả, chứ có phải tôi đâu. Nay xin kể đầu đuôi để nhà thầy nghe:

– Tôi từ đời vua Lý Nam Đế làm chức Ngự sử đại phu, vì chết về việc cần vương mà được phong làm Thần Thổ địa ở đây, giúp dân, độ vật đã khoảng hơn một nghìn năm nay, khi nào lại làm những việc gieo tai rắc vạ để kiếm miếng ăn như kẻ bại tặc kia đã làm! Gần đây vì tôi thiếu sự đề phòng, bị nó đánh đuổi, nên phải đến nương tựa ở đền Tản Viên đã vài năm nay.

Tử Văn nói:

– Việc xảy ra đến như thế, sao ngài không thưa kiện với Diêm Vương và tâu lên Thượng Đế, lại đi khinh bỏ chức vị, làm một người áo vải nhà quê.

Ông già chau mặt nói:

– Rễ ác mọc lan, khó lòng lay động. Tôi đã định thưa kiện, nhưng mà có nhiều nỗi ngăn trở: Những đền miếu gần quanh, vì tham của đút, đều bênh vực cho nó cả. Chỉ khư khư một chút lòng thành thực, không làm thế nào để thông đạt được lên, cho nên đành tạm ẩn nhẫn mà ngồi xó một nơi.

Tử Văn nói:

– Hắn có thực là tay hung hãn, có thể gieo vạ cho tôi không?

Ông lão đáp:

– Hắn quyết chống chọi với nhà thầy, hiện đã kiện thầy ở cõi Minh ty. Tôi thừa lúc hắn đi vắng nên lén đến đây báo cho nhà thầy biết để mà liệu kế, khỏi phải chết một cách oan uổng.

Nói đoạn lại dặn Tử Văn:

– Hễ ở Minh ty có tra hỏi, thầy cứ khai ra những lời nói của tôi. Nếu hắn chối cãi, thầy kêu xin tư giấy đến đền Tản Viên, tôi sẽ khai rõ thì nó phải đớ miệng. Nếu không như thế thì tôi đến vùi lấp trọn đời mà thầy cũng khó lòng thoát nạn.

Tử Văn vâng lời. Đến đêm, bệnh càng nặng thêm, rồi thấy hai tên quỷ sứ đến bắt chàng đi rất gấp, kéo ra ngoài thành về phía đông. Đi độ nửa ngày đến một nơi dinh tòa rất lớn, chung quanh có thành sắt cao vòi vọi đến mấy chục trượng. Hai quỷ đến nói với người canh cổng, người canh cổng đi vào một lúc rồi ra tuyên chỉ rằng:

– Tội sâu ác nặng, không được dự vào hạng khoan giảm.

Nói rồi xua tay bảo đi ra phía bắc. Đàng phía bắc, tức là một con sông lớn, trên sông bắc một cái cầu dài ước hơn nghìn bước, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương. Hai bên tả hữu cầu, có đến mấy vạn quỷ Dạ xoa, đều mắt xanh tóc đỏ, hình dáng nanh ác. Hai quỷ dùng gông dài thừng lớn gông trói Tử Văn mà giải đi rất nhanh, Tử Văn kêu to lên rằng:

– Ngô Tử Văn này là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian, có tội lỗi gì xin bảo rõ cho, không nên bắt phải chết một cách oan uổng.

Chợt nghe trên điện có lời tuyên bố rằng:

– Tên này bướng bỉnh ngoan cố, nếu không xét án cho rõ, vị tất nó đã chịu phục tội.

Bèn sai dẫn Tử Văn vào trong cửa điện. Tử Văn vào đến nơi, đã thấy người đội mũ trụ hôm trước đang kêu cầu ở trước sân.

Diêm vương mắng Tử Văn rằng:

– Kẻ kia là một người cư sĩ, trung thuần lẫm liệt, có công với tiền triều, nên Hoàng Thiên cho được cai quản ở một tòa đền miếu để đền công khó nhọc. Còn như ngươi là một kẻ hàn sĩ, sao dám hỗn láo! Tội nghiệt tự mình làm ra, còn trốn đi đằng nào.

Tử Văn bèn tâu trình đầu đuôi như lời ông cụ già xưng là Thổ địa đã nói, lời biện minh của Tử Văn rất cương chính, không hề lo sợ chút nào.

Người đội mũ trụ nói:

– Ấy là ở trước phủ Diêm vương mà hắn còn quật cường như thế, mồm năm miệng mười, đơm đặt bịa tạc. Huống hồ ở một nơi đền miếu quạnh hiu, thì sợ gì mà hắn không dám cho một mớ lửa!

Hai bên cãi cọ nhau mãi vẫn chưa phân phải trái, nhưng Diêm vương vì thế bụng cũng sinh nghi. Tử Văn nói:

– Nếu đức Diêm Vương không tin lời tôi, vậy xin đưa giấy đến đền Tản Viên để hỏi rõ hư thực; không có sự thực như thế, tôi lại xin chịu thêm cái tội nói càn.

Người kia bấy giờ mới có vẻ sợ, quỳ xuống tâu rằng:

– Gã kia là một kẻ học trò, thật là ngu bướng, quả đáng tội lắm. Nhưng đã trách mắng như vậy, cũng đủ răn đe. Xin đại vương khoan tha cho hắn để tỏ cái đức rộng rãi. Bất tất đòi hỏi dây dưa và thẳng tay trị tội, sợ có hại cho cái đức hiếu sinh.

Diêm vương quát lớn rằng:

– Cứ như lời hắn nói, thì nhà ngươi đáng tội tru lục. Điều luật trị tội lừa dối đã sẵn sàng đó. Nhà ngươi cớ sao dám làm cái sự “tiền hậu bất nhất” như vậy!

Nói xong, lập tức sai người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực. Sai nhân đi xong về tâu, nhất nhất đúng với lời của Tử Văn. Diêm vương cả giận, bảo các Phán quan rằng:

– Lũ ngươi chia tòa sở, giữ chức sự, cầm lòng chính trực, làm phép chí công, thưởng thì xứng đáng mà không thiên tư, phạt thì đích xác mà không hà lạm, vậy mà còn có việc dối trá càn bậy như thế thì những sự tệ hại còn chối cãi được ư?

– Liền sai lấy lồng sắt chụp vào đầu, khẩu gỗ nhét vào miệng, áp giải kẻ giả danh Thổ địa kia đem nhốt vào ngục Cửu U.

Diêm Vương nghĩ Tử Văn có công trừ hại, truyền cho vị Thần ngữ ở đền kia, từ nay phàm xôi lợn của dân cúng tế, nên chia cho Tử Văn một nửa, và sai lính đưa Tử Văn về.

Chàng về đến nhà, té ra mình chết đã được hai ngày rồi. Nhân đem những việc đã qua kể cho mọi người nghe, ai cũng kinh hãi và bán tín bán nghi. Sau họ đón một thầy pháp thuật cao tay về bói quẻ, ông ta cũng nói đúng như lời của Tử Văn. Người làng bèn mua gỗ lại dựng một tòa đền mới. Còn ngôi mộ của người tướng Tàu bại trận kia thì tự dưng thấy bật tung lên, hài cốt tan tành ra như cám vậy.

Xuống Âm tào nhận chức Phán quan

Sau ngày bị giải xuống Âm tào khoảng chừng một tháng, Tử Văn thấy ông già áo vải bữa trước vốn tự xưng là Thổ địa đến bảo:

– Lão phu đã trở về miếu; công của nhà thầy, không biết lấy gì đền đáp được. Nay thấy ở đền Tản Viên khuyết một chân Phán sự, lão đã vì nhà thầy mà hết sức tiến cử, đức Thánh Tản đã bằng lòng, vậy xin lấy việc đó để đền ơn nghĩa. Người ta sống ở đời, xưa nay có ai là không phải chết, miễn là chết đi còn được tiếng về sau là đủ rồi. Nếu trùng trình độ nửa tháng, sợ việc này sẽ về tay người khác mất. Nên cố gắng đi, đừng nên coi là việc tầm thường.

Tử Văn vui vẻ nhận lời; bèn thu xếp việc nhà, rồi không bệnh tật gì mà mất.

Năm Giáp ngọ (1414), có người ở thành Đông Quan (nay thuộc Hà Nội), vốn quen biết với Tử Văn, buổi sớm đi ra ngoài cửa tây vài dặm, trông thấy ở trong sương mù có xe ngựa đi đến ầm ầm, lại nghe thấy tiếng quát rằng:

– Người đi đường tránh ra, xe quan Phán sự đang tới!

Người ấy ngẩng trông về phía trước, thấy cách vài bước, người ngồi trên xe chính là Tử Văn. Song Tử Văn chỉ ngồi trên xe chắp tay thi lễ chứ không nói một lời nào, rồi thoắt cả người cả xe và đoàn tùy tùng đã cưỡi gió mà biến đi mất. Đến nay con cháu nhà Tử Văn hãy còn, người ta còn truyền là dòng dõi nhà quan Phán sự.

Đôi chút luận bàn…

Nhân khép lại câu chuyện này, tác giả có vài ba lời bình như sau:

Than ôi! người ta vẫn nói: “cứng quá thì gãy”. Kẻ sĩ chỉ lo không giữ được sự thật thà chính trực, còn “gãy” hay không là việc Trời. Sao nên đoán trước là sẽ “gãy” mà chịu đổi cứng ra mềm, đảo điên thật giả ư!

Ngô Tử Văn là một anh chàng áo vải thư sinh. Vì ngay thẳng chính trực cho nên mới dám đốt cháy đền tà, chống cãi quỷ ma, làm một việc hữu ích cho cả Thần và người. Nhờ thế mà vang danh nức tiếng, lại được giữ chức vị Phán quan ở chốn Minh tào, thật là xứng đáng. Vậy làm kẻ sĩ, không nên kiêng sợ tà ác, càng không nên mất làm mất đi phẩm đức cương trực, ngay chính vậy!

Đường Phong biên tập và tổng hợp.

– Nguồn tài liệu tham khảo, theo: “Truyền kỳ mạn lục” – Nguyễn Dữ.