Đường làm bộ não thay đổi như thế nào?

Trong loạt bài viết này, chúng ta sẽ khám phá các loại đường cũng như những chất tạo ngọt tốt và xấu, khám phá những kết quả không thể ngờ tới khi cắt giảm đường và tìm ra phương pháp tối ưu để đạt được điều đó.

Hướng dẫn tối ưu để loại bỏ đường (Phần 1)

Bộ não của chúng ta thường có xu hướng khao khát đường một cách bản năng. Đó có thể là một miếng bánh trong lúc căng thẳng, một thanh chocolate khi buồn chán hoặc một ly cà phê đậm ngọt để có một chút động lực. Không từ bỏ được đường, có thể không phải là do thiếu ý chí mà là do không hiểu được đầy đủ bản chất của đường cũng như chưa tìm ra được phương pháp hiệu quả nhất để từ bỏ nó.

Khao khát đồ ngọt: Bản năng sinh tồn và phát triển

“Đường rất quan trọng đối với cơ thể và não bộ của chúng ta. Và tôi nghĩ đây chính là điểm gặp rất nhiều khó khăn (trong việc cắt giảm đường)”, Jessica Russo, một nhà tâm lý học lâm sàng đến từ Philadelphia, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với The Epoch Times.

Đường là nguồn năng lượng chính cho mỗi tế bào trong cơ thể và rất nhiều thực phẩm ta ăn vào sẽ được chuyển hóa thành các loại đường khác nhau.

“Bộ não là cơ quan có nhu cầu năng lượng lớn nhất, nó sử dụng khoảng một nửa năng lượng sinh ra từ đường trong cơ thể”.

“Về mặt sinh học, chúng ta bị lôi cuốn bởi các loại thực phẩm ngọt”, vì đây là một cơ chế sinh tồn, bà Russo nói, giải thích rằng trong tự nhiên, các loại thực phẩm có vị ngọt thường lành mạnh, trong khi các loại thực phẩm độc hại có thể có vị đắng và các loại thực phẩm bị thiu, hỏng có thể có vị chua, cả hai đều thiếu đi vị ngọt.

Do đó, khi chúng ta nếm thử một cái gì đó mà thấy có vị ngọt, bộ não của chúng ta sẽ phát tín hiệu “Ồ, cái này tốt!”

Ngoài việc giúp chúng ta xác định thực phẩm an toàn, vị ngọt còn đóng vai trò quan trọng trong sự sống còn và phát triển của con người.

Julie A. Mennella, một nhà khoa học tại Trung tâm Hóa học Vị giác Monell ở Philadelphia, cho biết trong một cuộc phỏng vấn “Chúng ta thấy trẻ em được sinh ra với khả năng phát hiện hương vị ngọt và ưa thích nó”. Điều này cho thấy, vị ngọt có liên quan tới chất lượng sữa mẹ, thu hút trẻ sơ sinh bú sữa.

Có bằng chứng cho thấy sở thích của trẻ em đối với các loại thực phẩm ngọt có thể liên quan đến nhu cầu calo cao của chúng trong giai đoạn phát triển, từ sơ sinh cho đến cuối tuổi dậy thì, bà cho biết thêm.

Tác dụng của đường đối với não của chúng ta

Khi chúng ta tiêu thụ đường, các thụ thể trên lưỡi gửi tín hiệu ngọt đến não, kích hoạt giải phóng dopamine, tạo ra cảm giác vui vẻ và hạnh phúc.

Bà Mennella giải thích “chúng ta nếm bằng não”. Vị ngọt khiến chúng ta có cảm giác dễ chịu vì các tín hiệu này được gửi đến các khu vực khác nhau của não, mà nhiều khu vực trong đó liên quan đến “sự tưởng thưởng”.

“Các con đường truyền tin trong não được sử dụng đó, là những con đường có vai trò nổi bật đối với sự vui vẻ, trí nhớ và phần thưởng”, bà nói.

Điều này có nghĩa là khi tham gia vào các hoạt động kích thích giải phóng dopamine, chúng ta được trải nghiệm niềm vui, hình thành ký ức và mong chờ sẽ được lặp lại.

“Trong não, dopamine có các hoạt động chuyên biệt và là phân tử quan trọng nhất trong não tham gia mang lại cảm giác hạnh phúc”, Kenneth Blum, một nhà khoa học nổi tiếng có bằng tiến sĩ về dược lý học thần kinh cho biết.

Dopamine cũng có thể chống lại căng thẳng, Ông Blum, đồng thời cũng là giáo sư Khoa học Y sinh tại Trường Cao học Khoa học Y tế, Đại học Western, chia sẻ thêm. “Khi bạn căng thẳng, dopamine được giải phóng nhiều hơn 100 lần so với lúc bình thường”. Nó có thể ngăn chặn hoạt động của các hormone gây căng thẳng, ví dụ như là adrenaline.

Tuy nhiên, ông Blum nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì sự cân bằng cho loại phân tử quan trọng này; nếu không, não có thể sẽ gặp phải những hậu quả tiêu cực nghiêm trọng.

Nhiều người không biết rằng tiêu thụ đường quá mức có thể dẫn đến những hậu quả rất giống với khi lạm dụng ma túy.

Ông Blum giải thích rằng tiêu thụ đường quá mức có thể kích hoạt giải phóng dopamine cấp tính.

“Đó giống như khi lạm dụng rượu hoặc các loại thuốc gây nghiện khác”, ông nói.

Lâu ngày, điều này có thể dẫn đến suy giảm mãn tính dopamine. Hệ quả là, mỗi cá nhân có thể tìm kiếm sử dụng lượng đường lớn hơn để đạt được trải nghiệm vui sướng tương tự trước đó. Cuối cùng khi họ tiêu thụ đường mỗi ngày một nhiều sẽ dẫn đến tình trạng nghiện đường.

Khi tiêu thụ một lượng lớn đường tinh luyện, “bộ não của bạn sáng lên như một chiếc máy pinball do việc giải phóng dopamine mãnh liệt”, James DiNicolantonio, một nhà khoa học nghiên cứu về tim mạch và là tiến sĩ dược học tại Viện Tim Saint Luke Mid America ở Kansas City, Missouri cho biết.

Khi tiêu hóa đường tinh luyện, các thụ thể ngọt gửi tín hiệu đến hệ thống tưởng thưởng của não mạnh hơn so với khi ăn trái cây. Lượng dopamine được não giải phóng ra vượt xa những gì cơ thể có thể xử lý.

Năm 2023, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Translational Psychiatry đã cho thấy khi một con chuột uống nước hoặc được tiêm dung dịch muối sinh lý, não vẫn ở trong trạng thái điềm tĩnh. Tuy nhiên, khi được uống dung dịch sucrose hoặc tiêm cùng với cocain, nhiều khu vực của các tế bào não trở nên kích hoạt (các vùng sáng nổi bật trong hình ảnh dưới đây). Nhiều khu vực của não phản ứng với tín hiệu đường cũng có phản ứng với tín hiệu cocain.

“Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy cách mà cả phần thưởng gây nghiện lẫn không gây nghiện được não xử lý ra sao, cả trên tổng thể cũng như ở mức tế bào,” Anna Beroun, tác giả chính của nghiên cứu và là trưởng phòng thí nghiệm Tạo hình neuron tại Trung tâm Nencki-EMBL về Tạo hình Thần kinh và Rối loạn Não (BRAINCITY) thuộc Viện Sinh học Thực nghiệm của Học viện Khoa học Ba Lan tại Warsaw, Ba Lan cho biết.

“Đường/Thức ăn trở nên gây nghiện nếu chúng ta đánh giá nó cao hơn các phần thưởng khác”

Tế bào thần kinh ở các vùng cụ thể trong não bị kích thích khi sử dụng sucrose và cocaine. (Thời báo Đại Kỷ Nguyên)

Liệu đường có gây nghiện mạnh hơn ma túy?

Đường có sức lôi cuốn khó cưỡng lại, không chỉ bởi vì nó kích thích não sản sinh ra dopamine, mang lại sự vui sướng, mà còn bởi vì nó kích thích sản sinh opioid nội sinh trong não, có thể dẫn đến nghiện và lệ thuộc.

Ông Blum cho biết, não có các thụ thể glucose, khi bị đường kích thích, nó sẽ kích hoạt một loạt đường truyền tín hiệu mà cuối cùng dẫn đến sản sinh ra các chất gây nghiện. Cơ chế này vốn đã tồn tại sẵn, “do đó nếu lạm dụng đường, chính là bạn đang đưa ra yêu cầu tiêu cực cho vòng Não-Phần thưởng, giống như khi bạn sử dụng heroin”

Một thí nghiệm cho thấy khi những con chuột được cho ăn một lượng đường lớn, thỉnh thoảng chúng sẽ biểu hiện ra các triệu chứng cai nghiện nếu bị tiêm một loại thuốc kháng opioid, . Những triệu chứng này bao gồm răng đánh lập cập, run chân trước và lắc đầu.

Tác dụng của đường đối với não không chỉ có những điểm tương đồng với ma túy mà trong một số trường hợp nhất định, thậm chí còn hấp dẫn hơn.

Trong nhiều năm, các nhà nghiên cứu của Pháp đã tiến hành một loạt thí nghiệm trên động vật, kết quả cho thấy rằng khi được lựa chọn giữa cocaine và sucrose, loài gặm nhấm luôn luôn thích sucrose hơn cocaine. Điều này vẫn đúng ngay cả đối với những con chuột đã bị nghiện cocaine trước khi tiến hành các thí nghiệm.

Ông DiNicolantonio tóm tắt cơ chế gây nghiện của đường như sau: “Khi chúng ta tiêu thụ quá nhiều đường, dopamine và opioid nội sinh được giải phóng, gây ra trạng thái ‘cao trào’, nhưng sau đó sẽ lại rơi vào trạng thái ‘thoái trào’. Nếu chúng ta cứ lặp lại tình trạng này trong thời gian dài, sẽ có thể dẫn đến sự phụ thuộc vào đường, đặc biệt là với những người dễ bị tổn thương”.

Khi thiếu hụt dopamine và opioid nội sinh, người ta có thể cảm thấy buồn bã, bối rối, uể oải và không thể tập trung, tất cả đều có thể khiến bạn càng muốn ăn nhiều đường hơn.

Ngoài ra, có nhiều thí nghiệm trên người đã chứng minh được mối liên kết gây nghiện của đường.

Ví dụ, một nghiên cứu quan sát tiến cứu được công bố trên Addiction Biology vào năm 2021 đã tiết lộ rằng có một tỷ lệ đáng kể những người mắc chứng rối loạn sử dụng rượu (40%) cảm thấy thèm ăn đường nhiều hơn trong quá trình điều trị giải độc rượu trong bệnh viện.

Ngoài ra, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Addiction cho thấy trẻ em có tiền sử gia đình nghiện rượu và trầm cảm thường thích vị ngọt đậm. Trung bình, những đứa trẻ này chọn đồ uống có nồng độ sucrose là 24%, tương đương với khoảng 14 thìa cà phê đường trong một cốc nước – cao hơn gấp đôi nồng độ đường có trong nước soda thông thường.

Ngược lại, những đứa trẻ không có hoàn cảnh gia đình như vậy lại thích đồ uống có nồng độ sucrose là 18%.

Hiểu về đường: Chìa khóa để tránh bị nghiện

Đường và bộ não có mối liên hệ bẩm sinh chặt chẽ. Thật không may, chế độ ăn uống hiện đại chứa đầy đường tinh chế và có sức quyến rũ giống như ma túy. Trên thực tế, vị ngọt mà chúng ta tiêu thụ ngày nay khác biệt đáng kể so với vị ngọt mà tổ tiên chúng ta từng có.

Cô Russo mô tả quan điểm về đường trái ngược giữa cơ thể và não bộ bằng một khung cảnh sống động, lưu ý rằng cơ thể chúng ta kháng lại một số loại đường nhất định nhưng lại dễ tiếp nhận một số loại đường khác.

Cô mô tả, “Bộ não nói, ‘Tôi cần đường; tôi phải có đường; tôi không thể tồn tại nếu không có đường’. Mặt khác, cơ thể lại không đồng ý và nói rằng: ‘Chúng tôi không thích tất cả các loại đường'”.

Người xưa có câu: “Biết địch biết ta, trăm trận trăm thắng”. Để từ bỏ đường, trước tiên người ta phải hiểu rõ về đường. Tuy nhiên, sự thật là một số loại đường và chất tạo ngọt là tự nhiên và thậm chí có lợi cho cơ thể.

Tiếp theo: “Cỏ ngọt (Stevia) đã trở thành một trong những chất tạo ngọt tự nhiên thay thế đường phổ biến nhất. Trong khi đường được biết đến là làm tăng mức đường huyết, thì Stevia lại có tác dụng ngược lại và có thể thực sự giảm đường huyết.”

Theo The Epoch Times

Quân Dương biên dịch

Tác giả: Flora Zhao

Flora Zhao là cây viết về sức khỏe của The Epoch Times, chuyên viết về bệnh ung thư và các bệnh mãn tính khác. Trước đây, cô là biên tập viên cho các tạp chí khoa học xã hội.