Tượng Socrates, do nhà điêu khắc người Athen Leonidas Drosis (1834-1882) sáng tạo, được dựng lên tại Viện Hàn lâm Khoa học Athens. (Miền công cộng)
Socrates có một người bạn thân là Chaerephon. Một ngày nọ, ông vui vẻ cho Socrates xem nội dung lời tiên tri mà ông nhận được từ Đền thờ Delphi: “Không ai thông minh hơn Socrates”.
Chaerephon: Xin chúc mừng, Socrates! Nhà tiên tri ở Delphi nói rằng bạn là người thông minh nhất!
Nhưng Chaerephon nhìn thấy phản ứng trên khuôn mặt Socrates là bối rối và lo lắng. Ông nghe Socrates trả lời: Tuy nhiên, tôi không cảm thấy mình là người thông minh nhất mà tôi cảm thấy mình chẳng biết gì cả!
Chaerephon: Tại sao bạn lại nói vậy? Bạn là triết gia nổi tiếng nhất ở Athens!
Socrates: Chính vì tôi là một triết gia nên tôi nhận ra sự thiếu hiểu biết của mình. Tôi biết rằng càng biết nhiều thì tôi nhận ra mình càng không biết.
Chaerephon: Nhưng tôi thấy không ai thông minh hơn bạn!
Vì vậy Socrates muốn tìm một người có danh tiếng thông thái hơn ông để chứng minh rằng những gì ông biết thực ra là có hạn.
Lần đầu tiên ông tìm thấy một chính trị gia nổi tiếng. Vị chính trị gia này tự hào là người có hiểu biết, và đã nói chuyện hùng hồn trước mặt Socrates. Tuy nhiên, khi Socrates lắng nghe, ông phát hiện ra rằng vị chính trị gia này chẳng biết gì về cái thiện và cái đẹp, nhưng lại tự cho rằng mình biết tất cả mọi thứ. Socrates tự nghĩ: Ít nhất mình có thể nhận ra sự thiếu hiểu biết của mình.
Socrates đã tìm được một nhà thơ. Nhà thơ này có tài thiên phú làm thơ rất cao siêu. Tuy nhiên, nhà thơ này tự cho rằng mình có thể làm thơ, nên không coi ai ra gì cả.
Tiếp theo, Socrates xin lời khuyên từ một người thợ thủ công. Người thợ thủ công này có kỹ thuật rất cao, nên anh ta cho rằng anh ta vượt trội hơn những người khác. Nhưng sự cuồng vọng và kiêu ngạo của anh ta đã triệt tiêu ánh sáng trí tuệ của anh ta.
Cuối cùng, Socrates đã nhận ra ý nghĩa thực sự của lời tiên tri: Chúa không phải là muốn ca ngợi ông là người khôn ngoan nhất, mà dùng ông để cảnh tỉnh thế nhân rằng: trong số các bạn, Socrates là người có trí tuệ nhất vì ông “tự biết sự ngu dốt của mình”.
Non xanh vẫn như xưa, bao lần ánh chiều hồng! Ở đâu cũng có những người thông minh, nhưng có bao nhiêu người có thể thành thật tìm cách chứng minh sự ngu dốt của mình như Socrates?
Trên ngôi đền Delphi có khắc một câu nói nổi tiếng của Socrates (trích từ Chilon [Χίλων], một trong bảy nhà hiền triết ở Hy Lạp cổ đại) – Hãy nhận thức chính mình!
Nhận xét này mở ra cánh cửa trí tuệ cho mọi người: Dù bạn nhận thức chính mình hay nhận thức chân lý, tất cả đều bắt đầu từ việc nhận ra sự ngu dốt của chính mình!
Không có gì đáng xấu hổ khi biết được “sự ngu dốt” của chính mình, mà đó là điểm khởi đầu để chân thành khám phá những bí ẩn của sinh mệnh và mọi tri thức!
Nhiệm Thái Chân – Epoch Times
Trung Hòa biên dịch
NTD Việt Nam