Phát hiện hài cốt của Copernicus

Nicholas Copernicus là nhà thiên văn học, cách đây 5 thế kỷ, đã nổi tiếng với lý thuyết “Mặt trời mới là trung tâm của vũ trụ chứ không phải Trái đất”. Sau khi qua đời năm 1543, Copernicus được chôn cất tại nhà thờ địa phương ở tại Frombork, Ba Lan. Nhiều thế kỷ đã qua, vị trí ngôi mộ của ông đã bị lịch sử lãng quên.

Copernicus là ai?

Nicholas Copernicus, hay Mikołaj Kopernik trong tiếng Ba Lan, sinh ra ở Toruń vào năm 1473. Ông là con út trong gia đình có 4 người con của một thương gia địa phương.

Sau khi cha ông qua đời, chú của Copernicus đảm nhận trách nhiệm giáo dục ông. Học giả trẻ ban đầu học tại Đại học Kraków từ năm 1491 đến 1494, và sau đó tại các trường đại học Ý ở Bologna, Padua và Ferrara.

Sau khi nghiên cứu y học, giáo luật, thiên văn toán học và chiêm tinh học, Copernicus trở về nước vào năm 1503. Sau đó, ông làm việc cho người chú có ảnh hưởng của mình, Lucas Watzenrode the Younger, Hoàng tử – Giám mục của Warmia.

Copernicus vừa làm thầy thuốc vừa tiếp tục nghiên cứu toán học. Vào thời điểm đó, cả thiên văn học và âm nhạc đều được coi là những nhánh của toán học.

Trong thời kỳ này, ông đã xây dựng hai lý thuyết kinh tế có ảnh hưởng. Năm 1517, ông phát triển lý thuyết số lượng tiền tệ (quantity theory of money), sau này được John Locke và David Hume trình bày lại và được Milton Friedman phổ biến vào những năm 1960. Năm 1519, Copernicus cũng đưa ra khái niệm mà ngày nay được gọi là định luật Gresham (Gresham’s law), một nguyên tắc tiền tệ nhằm giải quyết vấn đề lưu thông và định giá tiền tệ.

Nicholas Copernicus được chôn cất tại Nhà thờ Frombork, Ba Lan. Ảnh: Holger Weinant / Wikimedia, CC BY-SA

Mô hình vũ trụ của Copernican

Nền tảng cho những đóng góp của Copernicus cho khoa học là mô hình mang tính cách mạng của ông về vũ trụ. Trái ngược với mô hình Ptolemaic phổ biến cho rằng Trái đất là trung tâm đứng yên của vũ trụ, Copernicus lập luận rằng Trái đất và các hành tinh khác quay quanh Mặt trời.

Copernicus còn có thể so sánh kích thước của quỹ đạo hành tinh bằng cách biểu thị chúng theo khoảng cách giữa Mặt trời và Trái đất.

Copernicus đã lo lắng nếu tác phẩm của ông xuất bản ra, thì sẽ được nhà thờ và các học giả khác đón nhận như thế nào (vì nó trái ngược hoàn toàn với quan niệm về vũ trụ thời bấy giờ). Do vậy, kiệt tác của ông, “De Revolutionibus Orbium Coelestium” (Về sự chuyển động của các thiên thể), chỉ được xuất bản ngay trước khi ông qua đời vào năm 1543.

Việc xuất bản tác phẩm này đã tạo tiền đề cho những thay đổi đột phá trong hiểu biết của chúng ta về vũ trụ, mở đường cho các nhà thiên văn học tương lai như Galileo, người sinh ra hơn 20 năm sau cái chết của Copernicus.

Cuộc tìm kiếm thi hài của Copernicus

Nhà thờ Frombork là nơi an nghỉ cuối cùng của hơn 100 người, hầu hết nằm trong những ngôi mộ không tên.

Đã có nhiều nỗ lực không thành công nhằm xác định vị trí hài cốt của Copernicus, có niên đại từ thế kỷ 16 và 17. Một nỗ lực thất bại khác được hoàng đế Pháp Napoléon thực hiện sau Trận Eylau năm 1807. Napoléon đánh giá cao Copernicus như một nhà bác học, nhà toán học và nhà thiên văn học.

Năm 2005, một nhóm nhà khảo cổ học người Ba Lan đã tiến hành tìm kiếm; họ đã căn cứ trên cơ sở lý thuyết của nhà sử học Jerzy Sikorski, người đã tuyên bố rằng Copernicus, người giữ chức vụ Canon của Nhà thờ Frombork, phải được chôn cất gần bàn thờ nhà thờ mà ông chịu trách nhiệm trong nhiệm kỳ của mình. Đây là Bàn thờ Thánh Wacław, ngày nay được gọi là Bàn thờ Thánh Giá.

Mười ba bộ xương được phát hiện gần bàn thờ này, trong đó có một bộ xương không hoàn chỉnh của một người đàn ông từ 60 đến 70 tuổi. Bộ xương đặc biệt này được xác định là khớp nhất với bộ xương của Copernicus.

Khoa học Pháp y

Ngoài các nghiên cứu về hình thái, phân tích DNA thường được sử dụng để xác định các di tích lịch sử hoặc cổ xưa. Trong trường hợp hài cốt được cho là của Copernicus, việc xác định di truyền là hợp lý nhất bởi vì tình trạng răng đã được bảo quản tốt.

Một thách thức đáng kể nằm ở việc xác định nguồn tài liệu tham khảo phù hợp. Không có hài cốt nào được biết đến của bất kỳ họ hàng nào của Copernicus.

Một phát hiện bất ngờ

Vào năm 2006, một nguồn tài liệu tham khảo để xác định DNA của Copernicus đã bất ngờ xuất hiện. Một cuốn sách tham khảo thiên văn học được Copernicus sử dụng trong nhiều năm đã được phát hiện có chứa tóc trong các trang của nó.

Cuốn sách này đã được đưa đến Thụy Điển như một chiến lợi phẩm sau cuộc xâm lược Ba Lan của Thụy Điển vào giữa thế kỷ 17. Cuốn sách này hiện thuộc quyền sở hữu của Bảo tàng Gustavianum tại Đại học Uppsala.

Một cuộc kiểm tra tỉ mỉ cuốn sách đã bất ngờ phát hiện một số sợi tóc còn được lưu giữ giữa các trang sách, những sợi tóc của hơn 5 thế kỷ trước. Các nhà khoa học cho rằng rất có thể đó là của người sử dụng chính của cuốn sách, nhà thiên văn học nổi tiếng Copernicus. Do đó, những sợi tóc này được đánh giá là vật liệu quý hiếm để tham khảo so sánh di truyền với răng và chất xương của bộ xương được tìm thấy từ ngôi mộ trong nhà thờ.

Những sợi tóc được so sánh với DNA từ răng và xương của bộ xương được phát hiện trong nhà thờ. Cả DNA ty thể từ răng và mẫu xương đều khớp với DNA của những sợi tóc, cho thấy rõ ràng rằng hài cốt thực sự là của Nicholas Copernicus.

Nỗ lực đa ngành, bao gồm khai quật khảo cổ, nghiên cứu hình thái và phân tích DNA tiên tiến, đã dẫn đến một kết luận thuyết phục.

Hài cốt được phát hiện gần Bàn thờ Thánh giá ở Nhà thờ Frombork rất có thể là của Nicholas Copernicus. Phát hiện bất ngờ này không chỉ làm sáng tỏ nơi an nghỉ cuối cùng của một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất trong lịch sử khoa học mà còn cho thấy chiều sâu và sự tinh tế của các phương pháp khoa học hiện đại trong việc chứng thực dữ liệu lịch sử.

Theo The Conversation