Tôn Tẫn bị người anh em kết nghĩa là Bàng Quyên đố kỵ mưu hại, không phát triển được sự nghiệp ở nước Ngụy. Nhưng vì có tài, Tôn Tẫn lại trở thành quân sư của đại tướng quân nước Tề. Sau đó đường đường chính chính đánh bại Bàng Quyên, lưu danh thiên cổ.
Bàng Quyên, Tôn Tẫn cùng học binh pháp
Theo “Sử ký” Bàng Quyên và Tôn Tẫn cùng là đệ tử của “bách gia chư tử” Quỷ Cốc Tử nổi tiếng thời Xuân Thu – Chiến Quốc. Một hôm, Bàng Quyên xuống núi lấy nước, nghe được tin Ngụy Huệ Vương đang tuyển chọn nhân tài, vì ham danh lợi nên đã xin Quỷ Cốc tiên sinh cho xuống núi.
Lúc chia tay, Tôn Tẫn đích thân đưa tiễn Bàng Quyên xuống núi, cảnh tượng rất xúc động. Bàng Quyên nói: “Ta và huynh đã kết nghĩa huynh đệ có phúc cùng hưởng. Chuyến này nếu được đề bạt, ta nhất định sẽ tiến cử huynh, cùng lập công danh sự nghiệp”.
Tôn Tẫn hỏi lại: “Lời này của đệ có thật không?”
Bàng Quyên đáp: “Nếu ta nói dối, ta phải chết dưới vạn mũi tên”…
…Hai người cứ thế chia tay nhau trong nước mắt…
Bàng Quyên cầu công danh như ý
Bàng Quyên xuống núi tìm người quen nương tựa. Sau được tiến cử với Ngụy Huệ Vương. Vì tướng mạo khôi ngô tuấn tú, Bàng Quyên lập tức được Ngụy Vương chú ý, ban quan chức. Khi Bàng Quyên dẫn quân đánh nước Tề giành thắng lợi nên được Ngụy Vương phong làm tướng quân.
Nói về nhân vật Ngụy Huệ Vương: ông học theo Tần Hiếu Công, muốn tìm một nhân tài kiểu Thương Ưởng nên đã bỏ ra không ít tiền bạc chiêu mộ anh hùng khắp thiên hạ. Mặc Tử trong một lần đến gặp Ngụy Vương để luận binh pháp cũng đã từng tiến cử Tôn Tẫn cho ông. Biết Bàng Quyên và Tôn Tẫn là huynh đệ kết nghĩa cùng tu học trên núi, Ngụy Huệ Vương đã khéo nhắc nhở với Bàng Quyên, chủ đích để Tôn Tẫn niệm tình tâm giao mà cùng Bàng Quyên phụng sự nước Ngụy.
Bàng Quyên đố kỵ mưu hại Tôn Tẫn
Khi nhận được thư của Bàng Quyên, Tôn Tẫn vui mừng báo với Quỷ Cốc Tử. Thấy Tôn tẫn háo hức, Quỷ Cốc Tử muốn giữ lại cũng không được. Tuy nhiên trước khi cho Tôn Tẫn xuống núi, ông đặc biệt tặng cho Tôn Tẫn một cuốn sách dặn “lúc nguy cấp mới được mở ra” và đã đổi tên Tôn Tân thành Tôn “Tẫn”. Có nghĩa là, Quỷ Cốc Tử đã sớm biết trước tương lai Tôn Tẫn sẽ phải chịu tẫn hình (hình phạt cắt bỏ xương bánh chè), chỉ là ông không thể nói thẳng.
Bàng Quyên tự biết bản thân không giỏi bằng Tôn Tẫn; cho nên, một mặt bị ép buộc mà phải viết thư mời Tôn Tẫn về kinh đô, mặt khác nghĩ kế triệt hạ. Không lâu sau khi Tôn Tẫn đến nước Ngụy, Bàng Quyên ngầm gièm pha với Ngụy Huệ Vương là Tôn Tẫn thông gian với nước Tề. Ngụy Vương nổi giận, đưa Tôn Tẫn ra xử tội: thích chữ vào mặt và tháo hai xương bánh chè.
Sau khi mưu hại thành công Tôn Tẫn, Bàng Quyên lại vờ nhân nghĩa đưa người huynh đệ về phủ chăm sóc. Nhưng thực tế là giam lỏng. Lúc này, Tôn Tẫn nhớ lại sư phụ đã từng giao cho ông một cuốn sách liền mở ra xem, bên trong ghi ba chữ “giả khùng điên”. Tôn Tẫn nghe theo bắt đầu làm những chuyện điên khùng, Bàng Quyên thấy người đã bị điên nên buông lỏng cảnh giác.
May mắn cho Tôn Tẫn, Mặc Tử buôn ba khắp nơi đến nay đang ở nước Tề, ông bỗng nghe được câu chuyện thương tâm của Tôn Tẫn, bèn báo với tướng quân Điền Kỵ của nước Tề. Điền Kỵ biết Tôn Tẫn là cháu đích tôn – người được truyền thừa “Binh pháp Tôn Tử” của đại tướng Tôn Vũ vang danh thiên hạ nên tiến cử ông với Tề Uy Vương. Tề Uy Vương lập tức cho người sang nước Ngụy đón Tôn Tẫn về trọng dụng.
Tôn Tẫn về nước Tề cùng đàm luận binh pháp với Tề Uy Vương, trao đổi một hồi Tề Vương cảm thấy rất hứng thú, lấy làm tiếc khi không được gặp Tôn Tẫn sớm hơn.
Tôn Tẫn phò tá Tề Uy Vương đánh bại quân Ngụy
Vào năm 354 trước Công nguyên (TCN), Ngụy Huệ Vương phái Bàng Quyên tiến đánh nước Triệu, bao vây kinh đô Hàm Đan. Nước Triệu yếu thế phải cầu viện binh từ nước Tề. Khi đó, Tề Uy Vương muốn phong Tôn Tẫn làm đại tướng đem quân sang giúp nước Triệu nhưng Tôn Tẫn lấy lý do bị thích chữ lên mặt và tật nguyền mà từ chối và tiến cử Điền Kỵ làm đại tướng. Tề Uy Vương liền cử Điền Kỵ làm đại tướng, cho Tôn Tẫn theo làm quân sư, mang quân sang nước Triệu. Tôn Tẫn ngồi trong một cỗ xe được che kín để bày mưu cho Điền Kỵ.
Nhưng thay vì trực tiếp cứu nước Triệu, Điền Kỵ nghe theo kế “vây Ngụy cứu Triệu” của Tôn Tẫn, dẫn quân tiến thẳng đến kinh đô Đại Lương của nước Ngụy, buộc Bàng Quyên phải quay về và bị quân của Điền Kỵ đánh cho đại bại ở Quế Lăng. Tuy nhiên, sau khi bắt được Bàng Quyên, Tôn Tẫn vì nể tình nghĩa xưa cũ nên đã tha chết cho hắn.
Tới năm 341 TCN, Ngụy Huệ Vương liên kết với nước Triệu sai Bàng Quyên tiến đánh nước Hàn, nước Hàn lại cầu viện nước Tề. Nước Tề gần nước Hàn nên không thể không giúp. Tề Vương tiếp tục sai Điền Kỵ xuất chinh cứu viện. Tôn Tẫn làm quân sư.
Bàng Quyên chết dưới gốc cây này
Để dụ quân Ngụy chuyển mục tiêu sang đánh quân Tề, Tôn Tẫn dùng kế rút bếp. Theo đó cứ ngày hôm sau thì lại cho quân nổi lửa ít đi. Ngày đầu 10 vạn bếp, ngày hôm sau còn 5 vạn bếp và đến hôm sau nữa còn 3 vạn. Kế rút bếp khiến Bàng Quyên tưởng rằng quân Tề đang rút dần số quân nên chỉ mang theo kỵ binh, bất chấp mỏi mệt thúc ngựa tiến về doanh trại quân Tề.
Về phần Tôn Tẫn, ông tính trước sẽ đánh úp quân Ngụy ở đường Mã Lăng – một con đường hẹp hiểm trở, dễ mai phục, khó rút quân.
Tôn Tẫn cho người chặt hết cây hai bên đường xuống, chỉ để lại một cái cây lớn nhất, cạo sạch phần vỏ cây trên thân cây viết dòng chữ “Bàng Quyên chết dưới cây này”, lại viết thêm bốn chữ “quân sư Tôn thị”. Đồng thời cho một vạn cung thủ mai phục hai bên đường và căn dặn: “Khi nhìn thấy lửa sáng lên dưới gốc cây thì tất cả nhất loạt bắn tên”.
Bàng Quyên đuổi tới Mã Lăng thì trời vừa tối. Bỗng quân lính phía trên báo về: “Đường đều bị cây cối ngăn chặn cả”. Bàng Quyên lên xem, quả thấy cây cối đều bị chặt ngã, chỉ còn lại một cây lớn không bị chặt. Xem xét kỹ thấy vỏ cây đã bị lột bỏ, bên trong thấy một hàng chữ nhưng nhìn không rõ. Bàng Quyên liền cho người đốt đuốc, tự cầm lấy, đi tới trước đại thụ muốn xem là chữ gì. Đọc được hàng chữ Bàng Quyên không khỏi kinh hãi, ra lệnh lui quân. Nhưng đã muộn. Xung quanh tên bắn tới như mưa. Quân Ngụy chết ngổn ngang. Bốn phía bỗng vang lên tiếng hô giết, quân Tề ào ạt xông tới.
Bàng Quyên tự biết bại cục đã định, tức giận mà rút kiếm tự sát. Trước lúc chết còn than rằng: “Hắn sẽ nổi danh sau trận đánh này!”.
Quân Tề thừa thắng đánh tan quân Ngụy, từ đó về sau, tiếng tăm của Tôn Tẫn lan truyền khắp các nước.
Bàng Quyên bất nghĩa vi phạm lời thề: “Nếu ta nói dối, ta phải chết dưới vạn mũi tên” ; quả thật hắn đã chết dưới vạn mũi tên; và chết bởi tự đặt mình vào thế làm địch nhân của người huynh đệ tốt.
Minh Nguyệt tổng hợp
Vạn Điều Hay